Kapitulli i edukatës islame

Përgjigjja: - Duke e lartësuar, duke e lavdëruar, duke e nderuar dhe duke e respektuar Atë,
- duke e adhuruar vetëm Atë, pa i shoqëruar askënd dhe asgjë në adhurim,
- duke iu bindur Atij,
- duke iu shmangur çdo gjëje që nënkupton kundërshtim të Tij a të fjalës së Tij,
- duke e falënderuar dhe duke i shprehur mirënjohjet më të thella për të mirat e panumërta,
- duke duruar ndaj caktimeve të Tij.

Përgjigjja: - Duke e pasuar atë,
- duke iu bindur atij,
- duke mos e kundërshtuar atë,
- duke i zënë besë në çdo gjë për të cilën na ka treguar,
- duke mos shpikur risi kundrejt sunetit të tij,
- duke e dashur më shumë se veten dhe më shumë se të gjithë njerëzit,
- duke e nderuar dhe duke e përkrahur atë dhe sunetin e tij.

Përgjigjja: - Duke i respektuar dhe duke iu bindur në çdo gjë që nuk paraqet mëkat ndaj Allahut të Lartësuar,
- duke iu shërbyer,
- duke i ndihmuar,
- duke ua plotësuar kërkesat dhe nevojat që kanë,
- duke u lutur për ta,
- duke shfaqur edukatë në të folur me ta, nuk lejohet t’u thuhet madje as “of!” e lëre më fjalë tjera të rënda,
- duhet t’u buzëqeshim dhe jo t’i shikojmë të mrrolur,
- nuk bën të ngremë zërin ndaj tyre, nuk bën t'i ndërpresim kur janë duke folur, nuk bën t'i thërrasim në emër, por me shprehjet përkëdhelëse e respektuese: “o babai im!”, “oj nëna ime!”
- duhet të marrim leje para se të hyjmë në dhomën e tyre të gjumit,
- duhet t'ua puthim duart dhe kokat, në shenjë respekti e dashurie.

Përgjigjja: - Duke i vizituar vëllezërit, motrat, xhaxhallarët, dajallarët, hallat, tezet e kështu me radhë.
- Mirësjellja dhe bamirësia ndaj tyre me fjalë dhe me çkado që ke mundësi.
- Interesimi për ta dhe për gjendjen e tyre, duke i marrë në telefon e duke pyetur për shëndetin, mirëqenien e gjëra të tjera që kanë të bëjnë me ta.

Përgjigjja: - duhet t'i dua dhe t'i përzgjedh më të mirët,
-duhet të mos shoqërohem me shokët e këqij,
- duhet t'i përshëndes me selam dhe me shtrëngim duarsh,
- duhet t'i vizitoj dhe të lutem për ta dhe për shëndetin e tyre, nëse janë të sëmurë,
- duhet të lutem për ta kur teshtijnë,
- duhet t'u përgjigjem ftesave të tyre,
- duhet t'i këshilloj,
- duhet t'i ndihmoj kur u bëhet padrejtësi dhe duhet t'i pengoj kur ata bëjnë padrejtësi,
- duhet ta dua për vëllain tim musliman atë që e dua për vete,
- duhet t'a ndihmoj kur ka nevojë për ndihmë,
- duhet të mos e shqetësoj me fjalë a sjellje të pahijshme,
- duhet t'ua ruaj sekretet,
- nuk bën ta shaj, as ta përgojoj, as ta nënçmoj, as t'ia kem zili, as ta spiunoj e as ta mashtroj.

Përgjigjja: - Sillem mirë me fjalë dhe me vepra dhe i ndihmoj nëse ka nevojë për ndihmën time.
- I shpreh urime në raste festash e gëzimesh.
- E vizitoj nëse sëmuret dhe e ngushëlloj nëse goditet nga ndonjë fatkeqësi.
- I ofroj ushqim sa të kam mundësi.
- Nuk e shqetësoj me fjalë a vepra.
- Nuk e shqetësoj duke e ngritur zërin ndaj tij, duke e spiunuar apo duke mos e duruar.

Përgjigjja: - I përgjigjem ftesave për vizita.
- Nëse dua ta vizitoj dikë, paraprakisht i kërkoj leje dhe orar kur mund ta vizitoj.
- I kërkoj leje para se të hyj.
- Nuk vonohem në vizitë.
- E ruaj shikimin kundrejt familjarëve të tij.
- I dëshiroj mirëseardhje mysafirit dhe e pres me buzëqeshje dhe fjalë dashamirësie.
- E uli mysafirin në vendin më të mirë.
- E nderoj me ushqim dhe pije.

Përgjigjja: Kur të ndiej dhimbje, e vendosi dorën e djathtë mbi vendin e dhimbjes dhe them tri herë: Bismilah, pastaj them shtatë herë këtë lutje: “Eudhu bi-izzetil-Lahi ve kudretihi min sherri ma exhidu ve uhadhir - Kërkoj mbrojtje me krenarinë dhe fuqinë e Allahut kundrejt të keqes që gjej dhe që kam frikë.”
- Pajtoj me atë që ma ka caktuar Allahu i Lartësuar.
- Nxitoj të vizitoj vëllezërit e sëmurë, lutem për ta dhe nuk qëndroj gjatë në vizitë.
- U bëj rukje (lutje për mbrojtje dhe shërim) edhe nëse nuk ma kërkojnë një gjë të tillë.
- E porosis që të tregohet durimtar, të lutet, të falet e të pastrohet sa të ketë mundësi.
- Lutja për të sëmurin bëhet duke thënë shtatë herë: “Es’elullahel-Adhim Rabbel-arshil-adhim en jeshfijeke! – E lus Allahun e Lartësuar, Zotin e arshit madhështor që të të shërojë!”

Përgjigjja: - Kërkimi i dijes duhet të bëhet vetëm për hir të Allahut të Lartësuar.
- Punoj sipas dijes së fituar.
- E respektoj mësuesin dhe e nderoj kur është i pranishëm e kur mungon.
- Ulem para tij me edukatë.
- E dëgjoj me vëmendje dhe nuk ia ndërpres fjalën.
- Kur pyes, pyes me edukatë.
- Nuk e thërras në emër.

Përgjigjja: - I përshëndes me selam të pranishmit.
- Ulem aty ku gjej hapësirë duke mos e çuar askënd nga vendi i tij dhe as duke u ulur ndërmjet dy vetave pa lejen e tyre.
- I bëj vend të tjerëve që të ulen.
- Nuk e ndërpres muhabetin e takimit.
- Nëse më duhet të çohem më herët, kërkoj leje dhe i përshëndes me selam të pranishmit.
- Pas mbarimit të takimit, lutem me lutjen përkatëse për shlyerjen e mëkateve të takimit: “Subhaneke All-llahumme ve bihamdike, eshhedu en la ilahe il-la Ente, estagfiruke ve etubu ilejke - I pastër nga të metat je, o Allah, Ty të takon falënderimi. Dëshmoj se nuk ka zot pos Teje, të kërkoj falje dhe pendohem te Ti!”

Përgjigjja: - Fle herët.
- Fle duke qenë i pastër (me abdes).
- Nuk fle barkas.
- Fle në krahun e djathtë, duke e vënë dorën e djathtë nën faqen e djathtë.
- Para se të fle e shkundi shtratin dhe e pastroj atë.
- I lexoj lutjet e gjumit, duke filluar me ajetin e kursisë, suren el-Ihlas dhe dy suret: el-Felek dhe en-Nas, nga tri herë. Pastaj lutem: "“Bismike Allahumme emutu ve ahja – O Allah! Me emrin Tënd vdes dhe jetoj!”
- Zgjohem për namazin e sabahut.
- Pasi të zgjohem nga gjumi lutem: “Elhamdulilahi el-ledhi ahjana bade ma ematena ve ilejhin nushur - Falënderimi i takon Allahut që na ringjalli pas vdekjes dhe tek Allahu është tubimi.”

Përgjigjja:
- Me ngrënie dhe pirje synoj që të forcohem fizikisht për adhurime.
- I laj duart para ushqimit.
- Filloj me bismilah, ha me dorë të djathtë dhe ha para vetes sime.
- Nëse harroj të them bismilah në fillim, them kur të më kujtohet: bismilahi fi evvelihi ve ahirihi.
- Nuk i gjej behane ushqimit, nëse më pëlqen e ha, nëse nuk më pëlqen, nuk e ha.
- Nuk e teproj me ushqim.
- Nuk fryj në enë, e lë derisa të ftohet.
- Në sofër ftoj familjen dhe miqtë.
- Nuk filloj të ha para atyre që janë më të moshuar se unë.
- Edhe kur të pi ujë them bismilah, pi duke qenë ulur dhe duke e ndërprerë tri herë.
- E falënderoj Allahun pas ushqimit, duke thënë: elhamdulilah.

Përgjigjja: - Filloj me veshjen e rrobave nga ana e djathtë dhe e falënderoj Allahun për to.
- Nuk vesh rroba që janë të gjata deri nën nyjën e këmbës.
- Fëmijëve meshkuj nuk ua vesh rrobat e fëmijëve femra dhe anasjelltas.
- Nuk vesh rroba të ngjashme me ato të jobesimtarëve dhe hipokritëve.
- Them bismilah kur ta heq rrobën.
- Kur t’i mbath këpucët filloj me të djathtën, ndërsa kur t’i heq me të majtën.

Përgjigjja: Them: “Bismil-lãh, uelḥamdu lil-lãh"
(Me emrin e Allahut! Falënderimi i takon Allahut!). “Subḥãnel-ledhĩ seḣ-ḣara lenã hãdhã, ue mã kunna lehũ muḳrinĩn, ue innã ilã Rabbinã le munḳalibũn.”
(I Dëlirë nga të metat është Ai që na dha mundësi ta përdorim këtë (kafshë a mjet), se ne nuk do të mund ta kishim atë nën pushtet, dhe ne me siguri pas vdekjes do të kthehemi te Zoti ynë!) [Ez-Zuhruf: 13, 14]
- Nëse kaloj pranë ndonjë besimtari e përshëndes me selam.

Përgjigjja: - Eci drejt, por me modesti, si dhe e ndjek anën e djathtë.
- I përshëndes me selam ata që i takoj.
- E ruaj shikimin nga gjërat e ndaluara dhe nuk i shqetësoj të tjerët.
- Urdhëroj për të mirë dhe ndaloj nga e keqja.
- I largoj pengesat nga rruga.

Përgjigjja: - Nga shtëpia dal me këmbë të majtë, duke u lutur: Bismil-lãh, tevekkeltu ‘alAll-llãh, ue lã ḥaule ue lã ḳuvvete il-lã bil-lãh. All-llãhumme innĩ e’ũdhu bike en eḍil-le eu uḍal-le, eu ezil-le eu uzel-le, eu eḍhlime eu uḍhleme, eu exhhele eu juxhhele ‘alejje.
(Në emër të Allahut! Jam mbështetur tek Allahu! S’mund të bëhet asnjë lëvizje dhe s’ka fuqi për asgjë veçse me ndihmën e Allahut. O Zoti im, kërkoj mbrojtjen Tënde që të mos shkoj në humbje e të mos më dërgojë në humbje askush; kërkoj mbrojtjen Tënde të mos rrëshqas (lajthis) dhe të mos e bëj askënd të rrëshqasë; kërkoj mbrojtjen Tënde që të mos e dëmtoj askënd e të mos më dëmtojë askush; kërkoj mbrojtjen Tënde që të mos e injoroj askënd e të mos më injorojë askush.) - Kur të hyj në shtëpi, hyj me këmbë të djathtë duke thënë lutjen përkatëse: Bismil-lãhi uelexh’nã, ue bismil-lãhi ḣaraxh’nã, ue ‘alã rabbinã tevekkelnã.
(Me emrin e Allahut hyjmë në shtëpi e po me emrin e Tij dalim, dhe Zotit tonë iu mbështetëm.”)
- Filloj me përdorimin e misvakut e pastaj i jap selam familjes sime.

Përgjigjja: - Hyj në nevojtore me këmbë të majtë.
- Para se të hyj e them lutjen përkatëse: Bismil-lãh, All-llãhumme innĩ e’ũdhu bike minel-ḣubuthi uel-ḣabãith.
(Me emrin e Allahut. O Allah! Të lutem më mbroj nga shejtanët dhe shejtanet!).
- Nuk hyj në nevojtore me diçka në të cilën përmendet emri i Allahut.
- Ruhem që të mos shihem gjatë kohës që kryej nevojën
- Nuk flas gjatë kryerjes së nevojës.
- Nuk drejtohem nga kibla dhe as nuk ia kthej shpinën gjatë kohës që kryej nevojat fiziologjike.
- Nuk e përdori dorën e djathtë për largimin e papastërtive, por të majtën.
- Nuk e kryej nevojën në ambiente publike a në rrugë ku kalojnë njerëzit.
- Pas kryerjes së nevojës, i pastroj duart.
- Dal me këmbën e majtë, duke u lutur: gufraneke! – Të kërkoj falje!

Përgjigjja: - Hyj me këmbën e djathtë duke u lutur: Bismil-lãh. All-llãhumme’ftaḥ lĩ ebvãbe raḥmetike!
(Në emër të Allahut. O Allah! Më hap dyert e mëshirës Tënde!).
- Nuk ulem pa i falur më parë dy rekate.
- Nuk u dalë besimtarëve përpara, nuk kërkoj sendin e humbur dhe as nuk merrem me shitblerje në xhami.
- Dal me këmbë të majtë, duke u lutur: All-llãhumme innĩ es’eluke min faḍlike.
(O Allah! Të lutem të më japësh nga mirësitë e Tua!).

Përgjigjja: - Kur e takoj një besimtar ia paraprij me selam duke thënë: Esselamu alejkum ve rahmetullahi ve berekatuhu! Nuk përdor shprehje të tjera dhe nuk mjaftohem vetëm me lëvizje të dorës në vend të përshëndetjes.
- U buzëqesh atyre që u jap selam.
- I përshëndes dorë për dore.
- Nëse dikush me paraprin me përshëndetje, ia kthej me përshëndetje më të mirë ose të ngjashme me atë që më ka bërë.
- Nuk u jap fillimisht selam jobesimtarëve, por nëse më japin ua kthej ngjashëm.
- I vogli e përshëndet të madhin, ngasësi këmbësorin, këmbësori atë që është ulur dhe pakica shumicën.

Përgjigjja: - Fillimisht kërkoj leje para se të hyj diku.
- Kërkoj leje tri herë, jo më shumë, e pastaj, nëse nuk marr leje, kthehem.
- Trokas në derë me butësi dhe nuk qëndroj përballë saj, por në të djathtë ose në të majtë të saj.
- Nuk hyj në dhomën e askujt pa trokitur më parë, sidomos para namazit të sabahut, pas drekës dhe pas namazit të jacisë.
- Në vende publike, siç janë spitalet, tregjet etj., mund të hyj pa leje paraprake, sepse hyrja është e lirë për të gjithë.

Përgjigjja: - I ushqej kafshët dhe u jap të pinë.
- Nuk i ngarkoj përtej mundësive që kanë, tregohem i butë dhe i mëshirshëm me to.
- Nuk i ndëshkoj kafshët me asnjë lloj ndëshkimi.

Përgjigjja: - Përmes sportit synoj zhvillimin fizik, që të forcohem për adhurime.
- Nuk luaj gjatë kohëve të namazit.
-Nuk bëjnë sport djemtë së bashku me vajza, por ndaras.
- Vesh rroba sportive që mbulojnë auretin (pjesët e turpshme të trupit).
- U shmangem sporteve të ndaluara, si ato që janë duke goditur fytyrën, duke zbuluar auretin etj.

Përgjigjja: - Thënia e së vërtetës dhe largimi nga gënjeshtrat edhe kur bën shaka.
Duhet shmangur talljen, përqeshjen, lëndimet dhe frikësimin.
- Nuk duhet tepruar me shaka.

Përgjigjja: - Vendosja e dorës, rrobës ose mindilit me rastin e teshtimës.
- Falënderimi i Zotit pas teshtimës duke thënë: Elhamdulilah!
- Vëllai apo shoku duhet t’i thotë atij që teshtin: JerhamukeAllah! – Allahu të mëshiroftë!
- Ky që teshtin, duhet t’ia kthejë: Jehdikullah ve juslihu balekum – Allahu ju udhëzoftë dhe jua përmirësoftë gjendjen!

Përgjigjja: - Mundohem ta mbaj sa më shumë që të jetë e mundur.
- Nuk e ngre zërin lart.
- E vendos dorën mbi gojë.

Përgjigjja: - Leximi duke qenë me abdes.
- Ulem me edukatë dhe respekt.
- Në fillim të leximit kërkoj mbrojtjen e Allahut duke thënë: Eudhu bil-Lahi min esh-shejtani err-rraxhim!
- E meditoj Kuranin.